مقدمه نفقه به معنای هزینه‌ها و مخارجی است که مرد موظف است برای تامین نیازهای زن خود (مانند خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و…) پرداخت کند. در حقوق خانواده ایران، نفقه یکی از حقوق اساسی زن از شوهر به شمار می‌رود، اما در برخی شرایط خاص، ممکن است نفقه به زن تعلق نگیرد. در این مقاله به بررسی مواردی می‌پردازیم که طبق قانون، زن از دریافت نفقه محروم می‌شود.
۱. عدم تمکین زن از شوهر
یکی از شرایط اساسی برای تعلق نفقه به زن، «تمکین» از شوهر است. تمکین به معنای اطاعت زن از شوهر در روابط زناشویی است. اگر زن بدون دلیل موجه از شوهر خود تمکین نکند، طبق ماده 1108 قانون مدنی، حق دریافت نفقه را نخواهد داشت.
تمکین به دو نوع تقسیم می‌شود:
- تمکین خاص: به معنای پذیرش روابط زناشویی است که زن موظف به آن است.
- تمکین عام: به معنای اطاعت از دستورات شوهر در امور زندگی روزمره است.
در صورتی که زن از انجام هر یک از این موارد سر باز بزند، نفقه به وی تعلق نمی‌گیرد.
۲. غیبت زن از منزل بدون اجازه شوهر
اگر زن بدون رضایت شوهر از منزل مشترک خارج شود و مدت زمان غیبت طولانی شود، نفقه به او تعلق نمی‌گیرد. این موضوع در شرایطی مطرح می‌شود که زن بدون دلیل شرعی یا قانونی از منزل شوهر خارج شود. بر اساس ماده 1109 قانون مدنی، در صورت غیبت بدون دلیل، مرد از پرداخت نفقه معاف خواهد بود.
۳. ارتکاب جرم توسط زن
اگر زن مرتکب جرم یا تخلفی شود که موجب سلب حقوق او از شوهر گردد، این موضوع می‌تواند مانعی برای دریافت نفقه باشد. به عنوان مثال، اگر زن مرتکب زنا یا خیانت زناشویی شود، ممکن است نفقه از او قطع شود. البته در این موارد، ابتدا باید بررسی‌های قانونی صورت گیرد تا حکم دقیق صادر شود.
۴. عدم تمایل به زندگی مشترک
در صورتی که زن از زندگی مشترک با شوهر خود خودداری کند و هیچ دلیل شرعی یا قانونی برای این خودداری وجود نداشته باشد، مرد می‌تواند از پرداخت نفقه به زن امتناع کند. این خودداری ممکن است به دلیل اختلافات شدید یا تغییرات غیرموجه در روابط باشد.
۵. زن در حال گذراندن دوره عده است
اگر زن در حال گذراندن دوره عده (پس از طلاق یا فوت شوهر) باشد، دیگر نفقه به او تعلق نمی‌گیرد. نفقه برای زن در دوران عده تنها در صورتی تعلق می‌گیرد که زن در این دوران نیاز مالی جدی داشته باشد، اما در اکثر موارد این دوره به معنای عدم تعلق نفقه به زن است.
نتیجه گیری
نفقه یکی از حقوق اساسی زن است که بر اساس قانون مدنی به او تعلق می‌گیرد، مگر در شرایط خاصی که ممکن است این حق سلب شود. از جمله این شرایط می‌توان به عدم تمکین، غیبت بدون دلیل موجه، ارتکاب جرم، عدم تمایل به زندگی مشترک و گذراندن دوره عده اشاره کرد. در هر صورت، تعیین دقیق وضعیت و حقوق نفقه‌ای در هر مورد خاص نیازمند بررسی دقیق شرایط و قوانین است.
