قانون ارث در ایران، بر اساس قانون مدنی مصوب 1307 تعیین می‌شود. این قانون، به طور کلی، سهم الارث را بر اساس قرابت وراث با متوفی تعیین می‌کند. در برخی موارد، قانون مدنی، به وراث اختیار می‌دهد که سهم الارث خود را به دیگری وصیت کنند. این اختیار، به نام اختیار وصیت شناخته می‌شود.
قوانین ارث در کشورهای مختلف، با یکدیگر متفاوت است. در برخی از کشورها، قانون ارث بر اساس مذهب تعیین می‌شود. در برخی دیگر از کشورها، قانون ارث بر اساس قانون مدنی تعیین می‌شود.
قانون ارث مادر به فرزندان در ایران
قانون ارث مادر به فرزندان در ایران، بر اساس قانون مدنی مصوب 1307 تعیین می‌شود. طبق این قانون، میزان ارث فرزند از مادر، به جنسیت فرزند بستگی دارد. اگر فرزند دختر باشد، یک سهم و اگر فرزند پسر باشد، دو سهم از ترکه مادر به او می‌رسد.
به عبارت دیگر، در صورتی که مادری فوت کند و فرزند دختر یا پسر داشته باشد، فرزندان او به ترتیب زیر از ترکه او ارث می‌برند:
- اگر فرزند منحصر به یکی باشد، خواه پسر خواه دختر، تمام ترکه به او می‌رسد.
- اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر یا تمام دختر باشند، ترکه بین آن‌ها بالسویه تقسیم می‌شود.
- اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آن‌ها پسر و بعضی دختر، پسر دو برابر دختر سهم می‌برد.
در صورتی که مادر دارای فرزند خوانده باشد، طبق قانون مدنی، فرزند خوانده صاحب ارث نخواهد بود.
طبقات وراث
ورثه در قانون ایران به سه طبقه تقسیم می‌شوند:
طبقه اول:
- پدر و مادر
- فرزندان (فرزندان دختر و پسر)
طبقه دوم:
- اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)
- برادران و خواهران
طبقه سوم:
- عمو، عمه، دایی و خاله
نکته: تا زمانی که در طبقه بالاتر وراث وجود داشته باشد، طبقات پایین‌تر ارث نمی‌برند.
سهم‌الارث ورثه
1. فرزندان
- پسران دو برابر دختران ارث می‌برند.
2. همسر
- زن:
- اگر متوفی فرزند داشته باشد: یک‌هشتم از اموال منقول و غیرمنقول.
- اگر متوفی فرزند نداشته باشد: یک‌چهارم از اموال منقول و غیرمنقول.
- شوهر:
- اگر متوفی فرزند داشته باشد: یک‌چهارم از اموال همسر.
- اگر متوفی فرزند نداشته باشد: نصف اموال همسر.
3. پدر و مادر
- هر یک یک‌ششم از ترکه را ارث می‌برند، در صورت وجود فرزند.
قانون جدید ارث
تا اکتبر ۲۰۲۳، تغییرات عمده‌ای در قانون ارث ایران اعلام نشده است. با این حال، برخی اصلاحات در مورد ارث زوجه از اموال غیرمنقول (مانند زمین و ملک) صورت گرفته است.
اصلاح قانون ارث مادر به فرزندان
در سال 1402، طرحی برای اصلاح قانون ارث مادر به فرزندان در مجلس شورای اسلامی مطرح شد. طبق این طرح، قرار بود سهم الارث فرزندان دختر از مادر، با فرزندان پسر برابر شود. این طرح با موافقت مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و از تاریخ 13 تیر 1402 لازم‌الاجرا شد.
با تصویب این طرح، قانون جدید ارث مادر به فرزندان به شرح زیر است:
- اگر فرزند منحصر به یکی باشد، خواه پسر خواه دختر، تمام ترکه به او می‌رسد.
- اگر اولاد متعدد باشند، ترکه بین آن‌ها به تساوی تقسیم می‌شود.
در نتیجه، با تصویب این طرح، تبعیض بین فرزندان دختر و پسر در قانون ارث مادر به فرزندان برطرف شد و فرزندان دختر و پسر از مادر، به یک اندازه از ترکه او ارث می‌برند.
مراحل گرفتن سهم الارث مادر به فرزندان در ایران
برای گرفتن سهم الارث مادر به فرزندان در ایران، باید مراحل زیر را طی کنید:
- دریافت گواهی فوت متوفی
اولین مرحله، دریافت گواهی فوت متوفی از اداره ثبت احوال است. این گواهی، سندی است که نشان می‌دهد متوفی فوت کرده است.
- تهیه مدارک لازم
برای ثبت دادخواست انحصار وراثت، باید مدارک زیر را تهیه کنید:
- گواهی فوت متوفی
- مدارک شناسایی وراث
- سند مالکیت یا سند دیگری که نشان دهد متوفی دارای اموالی بوده است
- ثبت دادخواست انحصار وراثت
پس از تهیه مدارک لازم، باید دادخواست انحصار وراثت را در شورای حل اختلاف محل آخرین اقامتگاه متوفی ثبت کنید.
- رسیدگی به دادخواست
پس از ثبت دادخواست، پرونده در شورای حل اختلاف بررسی می‌شود. در صورت احراز انحصار وراثت، گواهی انحصار وراثت صادر می‌شود.
- تقسیم ترکه
پس از صدور گواهی انحصار وراثت، می‌توانید ترکه متوفی را بین خود تقسیم کنید. تقسیم ترکه، باید با توافق وراث انجام شود. در صورت عدم توافق، باید تقسیم ترکه در دادگاه مطرح شود.
مراحل تقسیم ترکه بین فرزندان
برای تقسیم ترکه بین فرزندان، باید مراحل زیر را طی کنید:
- اعلام طلب
هر یک از فرزندان باید طلب خود را از ترکه اعلام کنند. طلب، شامل تمام حقوق و مطالباتی است که فرزند از متوفی دارد.
- تعيين قيمت اموال
پس از اعلام طلب، اموال باید توسط کارشناس قیمت‌گذاری شوند.
- تقسيم ترکه
پس از تعیین قیمت اموال، ترکه بین فرزندان تقسیم می‌شود. سهم الارث فرزندان دختر و پسر، با یکدیگر برابر است.
هزینه‌های تقسیم ترکه
هزینه‌های تقسیم ترکه، شامل هزینه‌های دادرسی، هزینه‌های کارشناسی و هزینه‌های ثبت و اسناد است. این هزینه‌ها، بر عهده وراث است.
توصیه‌ها
- برای جلوگیری از بروز اختلاف بین وراث، بهتر است تقسیم ترکه با توافق انجام شود.
- در صورت عدم توافق، می‌توانید از خدمات وکیل متخصص ارث استفاده کنید.
- برای اطلاع از آخرین قوانین و مقررات ارث، می‌توانید به سایت قوه قضاییه مراجعه کنید.
