دیه، در لغت به معنای پرداخت غرامت، کفاره، و خون‌بها است. در اصطلاح حقوقی، دیه، مالی است که در شرع مقدس اسلام، برای قتل نفس یا جرح و جنایت غیرعمدی، به مجنی‌علیه یا اولیای دم او، تعلق میگیرد.
دیه، در قانون مجازات اسلامی ایران، به دو دسته تقسیم می‌شود:
- دیه کامل انسان
- دیه غیرکامل انسان
و در موارد زیر قابل پرداخت است:
- قتل عمد: در صورتی که قتل عمد، با رضایت ولی دم، تبدیل به دیه شود.
- قتل شبه عمد: در صورتی که قتل شبه عمد، با رضایت ولی دم، تبدیل به دیه شود.
- جرح و جنایت غیرعمدی: در صورتی که جرح و جنایت غیرعمدی، منجر به فوت مجنی‌علیه شود، دیه به اولیای دم او تعلق میگیرد.
دیه، به دو روش، قابل پرداخت است:
- پرداخت نقدی: در صورتی که اولیای دم، رضایت به دریافت دیه نقدی داشته باشند، دیه باید به صورت نقدی به آنها پرداخت شود.
- پرداخت قسطی: در صورتی که اولیای دم، رضایت به دریافت دیه قسطی داشته باشند، دیه می‌تواند به صورت قسطی به آنها پرداخت شود.
دیه، از جمله احکام مالی اسلام است که برای جبران خسارت وارد شده به مجنی‌علیه یا اولیای دم او، در نظر گرفته شده است.
دیه دختر مجرد
دیه دختر مجرد، برابر با دیه کامل انسان است. دیه کامل انسان، در سال 1402، مبلغ 900 میلیون تومان است. بنابراین، دیه دختر مجرد، نیز برابر با 900 میلیون تومان است.
برای محاسبه میتوان از فرمول زیر استفاده کرد:
دیه = مبلغ دیه کامل انسان * 1
در این فرمول، مقدار «1» نشان‌دهنده این است که مقتول، دختر مجرد است.
بنابراین، با استفاده از این فرمول، میتوان دیه دختر مجرد را به صورت زیر محاسبه کرد:
دیه = 900 میلیون تومان * 1
دیه = 900 میلیون تومان
بنابراین، دیه دختر مجرد، برابر با 900 میلیون تومان است.
شرایط دریافت دیه
دیه، به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع جنایت: دیه قتل عمد، بیشتر از دیه قتل غیرعمد است.
- جنسیت مجنی‌علیه: دیه مرد، بیشتر از دیه زن است.
- تأهل مجنی‌علیه: دیه زن مجرد، بیشتر از دیه زن متأهل است.
- سن مجنی‌علیه: دیه کودک، کمتر از دیه بزرگسال است.
در صورتی که جنایت، منجر به فوت مجنی‌علیه شود، دیه به اولیای دم او تعلق میگیرد. اولیای دم، عبارتند از:
- پدر مقتول: اگر مقتول، پسر یا دختر باشد.
- مادر مقتول: اگر مقتول، پسر یا دختر باشد.
- پدربزرگ و مادربزرگ مقتول: اگر مقتول، نوه یا نتیجه آنها باشد.
- فرزندان مقتول: اگر مقتول، پدر یا مادر داشته باشد.
- همسر مقتول: اگر مقتول، زن یا شوهر داشته باشد.
در صورتی که جنایت، منجر به جرح یا صدمه بدنی مجنی‌علیه شود، دیه به مجنی‌علیه تعلق میگیرد. مجنی‌علیه، می‌تواند دیه را به صورت نقدی یا قسطی دریافت کند.
برای دریافت دیه، باید مدارک زیر را به دادگاه ارائه دهید:
- گواهی فوت مقتول: اگر جنایت، منجر به فوت مجنی‌علیه شده باشد.
- گواهینامه پزشکی قانونی: اگر جنایت، منجر به جرح یا صدمه بدنی مجنی‌علیه شده باشد.
- نامه از دادسرا یا دادگاه: که نشان دهد که جنایت، عمدی یا غیرعمدی بوده است.
در صورتی که اولیای دم، با پرداخت دیه، موافقت نکنند، می‌توانند از دادگاه، درخواست قصاص کنند. قصاص، مجازات اعدام قاتل است.
نمونه‌هایی از شرایط دریافت دیه
در مثال‌های زیر، شرایط دریافت دیه، توضیح داده شده است:
- در صورتی که شخصی، مرتکب قتل عمد شود، اولیای دم مقتول، می‌توانند از دادگاه، درخواست دیه کنند. در صورتی که اولیای دم، با پرداخت دیه، موافقت کنند، باید مدارک لازم را به دادگاه ارائه دهند. دادگاه، پس از بررسی مدارک، حکم به پرداخت دیه صادر می‌کند.
- در صورتی که شخصی، مرتکب قتل شبه عمد شود، اولیای دم مقتول، می‌توانند از دادگاه، درخواست دیه کنند. در صورتی که اولیای دم، با پرداخت دیه، موافقت کنند، باید مدارک لازم را به دادگاه ارائه دهند. دادگاه، پس از بررسی مدارک، حکم به پرداخت دیه صادر می‌کند.
- در صورتی که شخصی، مرتکب جرح و جنایت غیرعمدی شود و این جرح، منجر به فوت مجنی‌علیه شود، اولیای دم مقتول، می‌توانند از دادگاه، درخواست دیه کنند. در صورتی که اولیای دم، با پرداخت دیه، موافقت کنند، باید مدارک لازم را به دادگاه ارائه دهند. دادگاه، پس از بررسی مدارک، حکم به پرداخت دیه صادر می‌کند.
- در صورتی که شخصی، مرتکب جرح و جنایت غیرعمدی شود و این جرح، منجر به صدمه بدنی مجنی‌علیه شود، مجنی‌علیه، می‌تواند از دادگاه، درخواست دیه کند. مجنی‌علیه، می‌تواند دیه را به صورت نقدی یا قسطی دریافت کند.
اشخاصی که دیه به آنها تعلق می گیرد
اشخاصی که دیه به آنها تعلق میگیرد، به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- اولیای دم مقتول: اولیای دم، عبارتند از:
- پدر مقتول
- مادر مقتول
- پدربزرگ و مادربزرگ مقتول
- فرزندان مقتول
- همسر مقتول
در صورتی که جنایت، منجر به فوت مجنی‌علیه شود، دیه به اولیای دم او تعلق میگیرد. اولیای دم، می‌توانند از دادگاه، درخواست دیه کنند.
- مجنی‌علیه: در صورتی که جنایت، منجر به جرح یا صدمه بدنی مجنی‌علیه شود، دیه به مجنی‌علیه تعلق میگیرد. مجنی‌علیه، می‌تواند از دادگاه، درخواست دیه کند.
حال به توضیح هر یک از این مورد می پردازیم
اولیای دم مقتول
اولیای دم، کسانی هستند که حق قصاص یا دیه مقتول را دارند و در صورتی که با پرداخت دیه، موافقت کنند، می‌توانند از دادگاه، درخواست دیه کنند.
مجنی‌علیه
مجنی‌علیه، کسی است که به او جنایت وارد شده است. در صورتی که جنایت، منجر به فوت مجنی‌علیه شود، دیه به اولیای دم او تعلق میگیرد. در صورتی که جنایت، منجر به جرح یا صدمه بدنی مجنی‌علیه شود، دیه به مجنی‌علیه تعلق میگیرد.
سهم پدر و مادر از دیه فرزند مجرد
سهم پدر و مادر از دیه فرزند مجرد، بر اساس ماده 361 قانون مجازات اسلامی ایران، به شرح زیر است:
«سهم پدر و مادر از دیه فرزند مجرد، برابر با شش‌دانگ است. این سهم، به‌صورت مساوی بین پدر و مادر تقسیم می‌شود.»
بنابراین، در صورتی که فرزند مجردی، بر اثر جنایت دیگری فوت کند، سهم پدر و مادر او از دیه، برابر با شش‌دانگ دیه کامل انسان است. این سهم، به‌صورت مساوی بین پدر و مادر تقسیم می‌شود.
